Prostaat, PSA waarde en seks

Op de redactie van de Andros nieuwsbrief komen regelmatig vragen binnen over de relatie tussen prostaat, PSA waarde en seks. Het betreft een ruime scala van opmerkingen, beweringen, vragen en suggesties. Enkele hiervan worden hieronder besproken en toegelicht.

Is er een relatie tussen de hoogte van PSA waarde en seks?

PSA (Prostate Specific Antigen) is een merkstof in het bloed welke waardevol is bij het vroegtijdig opsporen van prostaatkanker. PSA wordt vrijwel uitsluitend in de prostaat geproduceerd. Wanneer prostaatkanker ontstaat is het PSA gehalte in het bloed bijna altijd verhoogd. De rol van PSA is het in stand houden van de viscositeit (vloeibaarheid) van de zaadvloeistof.

Op zichzelf is PSA een natuurlijk en belangrijk eiwit dat eigenlijk nauwelijks wordt beïnvloed door seks en ejaculatie. Een enkele studie heeft wel eens beweerd dat het PSA gehalte kort na ejaculatie bepaald wat verhoogd zou kunnen zijn maar in algemene zin is dat niet (bewezen) het geval. Er is dus geen relatie tussen de hoogte van de PSA waarde en seks.

Welke functie heeft de prostaat bij de voortplanting?

Eigenlijk is de prostaat niet direct betrokken bij de voortplanting zelf. Deze is het gevolg van het succesvol samensmelten van een zaadcel van de man en een eicel van de vrouw. Maar indirect is de prostaat wel van dienst. Zaadvloeistof (ejaculaat) bestaat hoofdzakelijk uit prostaatvocht waarin de zaadcellen zich bewegen en dus de eicel bereiken en kunnen bevruchten. Zaadvloeistof bevat ook de noodzakelijke elementen om de beweeglijkheid en vitaliteit van de zaadcellen in stand te houden.

Heeft de prostaat invloed op erectie?

Een erectie ontstaat doordat de zwellichamen in de penis met bloed gevuld worden. De prostaat zelf speelt geen rol bij de erectie. Wel lopen vlak naast de prostaat een aantal zenuw- en bloedvaten bundels (neuro-vascular bundles) naar de penis. Deze bundels zijn nodig voor een erectie. Als na een prostaatkanker operatie erectieproblemen ontstaan, heeft dat vaak te maken met beschadigingen van deze “neuro-vascular bundles”.

De prostaat en ejaculatie

Ejaculatie is de uitstoot van sperma. Een ander woord voor ejaculatie is zaadlozing. Bij de ejaculatie worden de zaadcellen vanuit de testikels (zaadballen), via zaadleider, prostaat en plasbuis naar buiten getransporteerd. Dit gebeurt door snelle samentrekkingen van de prostaat en de spieren bij de basis van de penis (bekkenbodemspieren).

Droog orgasme

Sommige medicijnen en prostaatoperaties hebben een droog orgasme als bijwerking. Bij een droog orgasme komt het sperma niet naar buiten maar wordt het vanuit de prostaat in de blaas geduwd, in plaats van naar de plasbuis. Het sperma lost op in de urine in de blaas en wordt later ongemerkt uitgeplast.

Heeft een vergrote prostaat invloed op de erectie?

Eigenlijk is dit niet het geval. Erectie is een vasculaire (bloedvaten) aangelegenheid en heeft geen relatie met een vergrote prostaat. Maar bloedvatveroudering en prostaatvergroting kunnen wel gelijktijdig optreden. Daardoor krijgen mannen zelf wel eens de gedachte dat de prostaatvergroting eventuele erectiestoornissen zou kunnen veroorzaken.

Omgekeerd hebben studies aangetoond dat het gebruik van (bloedvat verwijdende) erectiepillen (PDE5 inhibitoren) een positief effect hebben op de plasklachten veroorzaakt door goedaardige prostaatvergroting. Dit is vooral onderzocht met de PDE5 inhibitor tadalafil (cialis). Deze medicatie wordt dan ook wel eens bij plasklachten door een goedaardige prostaatvergroting voorgeschreven met een dubbele doelstelling: verbeteren van de plasklachten en tegelijkertijd van de erectieklachten.

Kunnen prostaat problemen mede ontstaan door een minder actief seksleven?

Seks is een individueel en complex gebeuren. Het is moeilijk zuiver wetenschappelijk te onderzoeken en dus vast te stellen of er meer prostaatproblemen ontstaan bij minder seksuele activiteit. Prospectief of dubbel blind onderzoek bestaat hieromtrent niet. Toch zijn er indicaties. Prostaatcongestie (het opzwellen van de prostaat) met prostaatpijn als gevolg kan door frequentere ejaculatie worden tegengegaan, al helpt dit lang niet altijd en bij iedereen.

Ook komt er meer prostaatkanker voor bij mannen die minder vaak ejaculeren (zie later in dit artikel). Maar er is geen bewezen relatie tussen een vergrote prostaat en ejaculatie frequentie. Een goedaardige prostaatvergroting is veel meer leeftijdsafhankelijk.

Hetzelfde geldt voor prostaatontsteking die bacterieel van aard is. Maar chronische prostatitis en prostatodynie (prostaatpijn door zwelling) lijken gunstig beïnvloed te kunnen worden door frequentere ejaculatie ook al is dit niet echt wetenschappelijk bewezen.

Is seks goed voor de prostaat?

Een gezonde seksuele activiteit is goed voor het gehele lichaam en dus ook voor de prostaat. Maar belangrijker lijken de bevindingen uit grote epidemiologische studie die aantonen dat frequentere ejaculaties de incidentie (ontstaan en voorkomen) van prostaatkanker kunnen beïnvloeden. Dit was al jaren geleden onderzocht en verondersteld maar is in 2016 bevestigd in een studie bij bijna 500.000 mannen in de Verenigde Staten. Mannen in de leeftijd tussen 20 en 50 die zeker vijf keer per week ejaculeerden hadden 30% minder kans om prostaatkanker te ontwikkelen dan mannen die dat niet deden (European Urology).

Lees meer over prostaatklachten

Hoe prostaatklachten herkennen?

Lees alles over PSA